تا اواسط دهه ۱۹۹۰ تنها یک ماده بود که از بیشتر مراکز داده و ارتباطاتی در برابر خسارات ناشی از دود و حریق محافظت می کرد: هالون ۱۳۰۱. برخلاف آب، هالون ۱۳۰۱ به تجهیزات صدمه نمی زد. این ماده تنها به لایه ازن صدمه می زد. پروتکل مونتریال که در سال ۱۹۸۷ امضا شد، پایانی بر تولید هالون ۱۳۰۱ بود. امروزه مسئولین اجرایی تاسیسات برای محافظت از مراکز داده، می توانند از میان عامل های اطفای دیگری هم انتخاب کنند. بیشتر این عامل ها در دو دسته کلی جای می گیرند: عامل های هالوکربن و گازهای بی اثر. سیستم آب پاش پیش از اقدام نیز می توانند گزینه ای باشند. همه این موارد که به صورت درست نصب شده باشند، همگی مؤثر هستند. بهترین انتخاب برای تأسیساتی خاص به هزینه کل سیستم، روشی عملیاتی سیستم و سرعت موجود برای ذخیره سازی ماده اطفاء بستگی دارد.
هالوکربن های عامل پاک
گازهای هالوکربن عامل پاک با نام های تجاری مختلفی موجود هستند، از قبیل FM200،FE200،FE-25 و FE-13. این عامل ها به حذف حرارت از آتش می پردازند.
عامل FM200 اولین جایگزین هالوبن بود. در نتیجه بیشترین کاربرد را در میان عامل های هالوکربن پاک دارد. این عامل در سیلندرهایی نگهداری می شود و از آنجا که در کمتر از ده ثانیه باید تخلیه شود، اغلب نزدیک محل مورد محافظت نگهداری می شود.
عامل FE-13 به دلیل نقطه جوش پایینی که دارد، کمتر مناسب محیط هایی با درجه حرارت پایین از قبیل سکوهای نفتی ساحلی است. این عامل اطفاء با داشتن حداکثر ارتفاع نازل 7.6 متری مناسب سقف های بلند نیز هست. اما، فشار بالای سیستم FE—13 میزان اندازه ای که می تواند در لوله ها ذخیره شود را محدود می کند. علاوه بر این، برای اطفای موثر آتش در مقایسه با FM200 به حجم بیشتری از FE-13 نیاز است.
ویژگی های جریان و فشار بخار مورد نیاز FE-25 (که به نام HFC-125 نیز شناخته می شود)، بسیار به HALON 1301 شباهت دارد. در نتیجه، اغلب به عنوان جایگزین موردی برای سیستم های هالون 1301 به کار می رود و معمولا نیاز به حداقل تنظیمات برای لوله های کنونی دارد.
عامل NOVEC 1230 که در واقع نوعی فلورکتان FIUOROKETONE است، یک نوع مایع اطفاء حریق به شمار می رود. این عامل به صورت مایع ذخیره می شود، اما به صورت گاز تخلیه می گردد. استفاده و شارژ کردن این عامل ساده است، چرا که نیازی نیست تا به سیلندرهای فوق العاده تحت فشار کار کنیم. از آنجا که مایع است، می توان آن را در حجم بالا از طریق هوایی حمل کرد. در مقابل، بسیاری از گازهای عامل پاک به صورت سیلندرهای تحت فشار، در حجم اندک و به صورت زمینی باید حمل و نقل شوند.
تأثیرات محیطی عامل های اطفاء تا حدودی با هم تفاوت دارند، اما به صورت کلی تأثیر کمی بر محیط بر جای می گذارند. در صورتی که به مقایسه این عامل ها بپردازیم، می بینیم که تأثیر محیطی کمی نسبت به دیگر اشیاء روزمره مانند خودروها و خانه ها دارند. این مواد توسط موسسه بهداشت و ایمنی آمریکا مورد بررسی قرار گرفتند و مشخص شد که میزان لازم این مواد برای اطفاء تأثیر کمی بر روی محیط دارد. البته این بدان معنا نیست که هیچ تأثیری بر روی افراد ندارند. نکته ای که هنگام ارزیابی هرگونه اثرات سلامت باید در نظر داشت، چگونگی در معرض بودن افراد یک ساختمان در برابر این عامل ها است.
یکی از راه هایی که می تواند میزان ایمنی یک عامل به خصوص را تعیین کند این است که ‹‹سطح تأثیرات ناسازگار قابل مشاهده›› (NOAEL) آن را بررسی کنیم. این میزان، غلظتی را اندازه گیری می کند که تأثیرات ناسازگار ابتدا در جانوران آزمایشگاهی مشاهده شده است. برای مثال، اندازه NOAEL برای یک عامل پاک ده درصد است. اما، آن محصول برای اطفای حریق در غلظت های 4 تا6 درصد مناسب می باشد. آن محصول حاشیه امنیت نسبتا بیشتری را ایجاد می کند. هر زمان که یک سیستم اطفاء تخلیه می شود، ساکنین باید ساختمان را تخلیه کنند. فرقی نمی کند که در سیستم اطفاء از آب یا از عامل های پاک استفاده شده باشد. تنها کارکنان پاسخ به حریق آموزش دیده باید در محلی که سیستم اطفا کار کرده بمانند. نیازهای خاصی در رابطه با سیستم های اطفای حریق عامل پاک مورد نیاز است. با آن سیستم، هنگامی که عامل پاک تخلیه می شود، فضای اتاق تحت فشار بالایی قرار می گیرد که یک دیگر از دلایل تخلیه اتاق است. علاوه بر آن، اتاقی که در آن عامل اطفاء تخلیه می شود، باید به مدت ده دقیقه هوابندی شود تا میزان مورد نیاز برای اطفای حریق در محیط بماند.
گازهای بی اثر
گازهای بی اثر با کاهش سطح اکسیژن محیط در اتاق و رساندن آن به زیر سطح مورد نیاز احتراق، آتش را خاموش می کنند. اما غلظت این مواد به حدی نیست که برای انسان خطر داشته باشد. اینرجن ترکیبی از سه گاز معمول نیتروژن، آرگون و دی اکسیدکربن است. اینرجن میزان سطح اکسیژن را به زیر سطح لازم برای احتراق کاهش می دهد و در عین حال میزان دی اکسیدکربن اتاق را افزایش می دهد. در نتیجه، به خاطر کاهش میزان اکسیژن محیط، ساکنین احتمالا سریع تر نفس می کشند. به دلیل حجم اینرجن مورد نیاز برای به وجود آوردن محیطی که آتش نتواند ادامه یابد، بعد از تخلیه این عامل میزان فشار محیط به شدت افزایش می باید. برای اینکه به وسایل محیط آسیبی نرسد، دریچه های مخصوص تنظیم فشار باید در محیط نصب می شوند.
کدام را انتخاب کنیم؟
آیا فرقی می کند که یک عامل پاک هالوکربن یا یک عامل گاز بی اثر را برای اطفای حریق در یک مرکز داده انتخاب کنیم؟ هرکدام برای خود موافقان و مخالفانی دارند. برای مثال، گازهای بی اثر در مقایسه با عامل های پاک شیمیایی به هفت تا هشت برابر فضای نگهداری نیاز دارند. در محیط های معمول، عامل های شیمیایی برای غلظت های ۴ تا ۱۸ درصد به کار می رود، در حالی که این عدد در گازهای بی اثر ۳۵ تا ۴۰ درصد است. از این گذشته عامل های شیمیایی در عرض ۱۰ ثانیه کار اطفاء را انجام می دهند، در حالی که گازهای بی اثر معمولا به شصت ثانیه زمان نیاز دارند. در سویی دیگر، گازهای بی اثر در صورت لزوم، می توانند تا صدها فوت هم با لوله کشی منتقل شوند و تأثیر خود را حفظ کنند. در حالی که گازهای هالوکربن مایع تنها تا صد فوت می توانند منتقل شوند. بنابراین، اگر لازم باشد سیلندرهای در زیرزمین نگهداری شوند و عامل چندین طبقه پمپ شود تا به مرکز داده برسد، گازهای بی اثر انتخاب بهتری هستند. علاوه بر این گازهای بی اثر در اتاق هایی که به درستی عایق بندی نشده اند بهتر کار کنند و جایگزین کردن گازهای بی اثر ارازان تر در می آیند. هزینه های سیستم های مختلف با هم تفاوت دارد. گازهای مایع شده عموما گران تر از گازهای بی اثر هستند. اما تعداد سیلندر بیشتذری برای محافظت از محل مورد نظر لازم است که همین امر باعث بالا رفتن هزینه ها می گردد.
نقشی برای سیستم های آب پاش
در آخر باید توجه داشت که کارشناسان به سیستم های آب پاش مراکز داده در صورتی که به درستی طراحی شده باشند، به عنوان امری لازم می نگرند. لوله های این سیستم ها که به سیستم های پیش از اقدام معروف هستند، برخلاف سیستم های آب پاش معمول در خود آب ندارند. روند نشت که ممکن است باعث صدمه خوردن به رایانه ها و تجهیزات ارتباطی شود، در این سیستم ها پایین است. در عوض، دریچه ای که برای سیستم به کار می رود، در خارج از مرکز داده قرار می گیرد و از ورود آب جلوگیری می کند. برای عبور آب از دریچه دو اتفاق باید رخ دهد. اول، آشکارساز دود باید به سیستم اطلاع دهد که آتش سوزی در حال اتفاق افتادن است؛ در آن صورت، آب وارد لوله ها می شود. اما، آتش باید به اندازه ای خاص از درجه حرارت برسد تا دریچه باز شود و آب به درون اتاق تخلیه گردد. با توجه به اینکه این دو رویداد باید اتفاق بیفتد تا آب به درون لوله های درون مرکز داده جریان یابد، خطر نشت اتفاقی تا حد زیادی کاهش می یابد.
استفاده از سیستم آب پاش پیش از اقدام در مرکز داده دارای مزایایی است که در دیگر سیستم ها وجود ندارد. برای مثال، براساس نظر سازمان جهانی قانون ها و کدهای ساختمانی، تأسیساتی که سیستم های آب پاش را یکپارچه می کنند، می توانند به گونه ای طراحی شوند تا ساکنین را به سمت خروج اضطراری رهنمون کنند، که در ساختمان های بدون سیستم آب پاش اینگونه نیست. همچنین این قانون ه ساختمان های دارای آب پاش اجازه می دهد تا دیوارهایی را نصب کنند که میزان حریق کمتری نسبت به ساختمان های بدون سیستم آب پاش دارد. این کد و قانون ساختمان هایی با مرکز داده را نیز از این قانون مستثنی نمی کند.
علاوه براین، سیستم های آب پاش از سیستم های عامل پاک ارازان تر در می آیند. سیستم لوله هایی که برای آوردن آب به مراکز داده به کار می رود، مشابه ان چیزی است که برای سیستم های عامل پاک لازم است. از لحظا ایده آل، ساختمان ها در آخر به این نتیجه می رسند که از سیستم های آب پاش و همچنین سیستم های اطفاء حریق گازی در مراکز ارتباطاتی و داده ای استفاده کنند. سیستم هتای گازی احتمالا حساسیت بیشتری به آتش دارند و هرگونه آتشی را پیش از گسترش یافتن خاموش می کنند. اما سیستم آب پاش در مواقعی که ممکن است گسترش آتش خطر زیادی برای ایمنی ساکنین و خود ساختمان داشته باشد، آماده به کار می شود. اگر آتش آنقدر داغ باشد که سیستم آب پاش از کار بیفتد، تجهیزات رایانه ای به احتمال زیاد صدمه زیادی از آتش، شعله و دود متحمل خواهند شد.
آشکارسازی در ابتدای امر
از دیگر ابزارهای اطفای حریق می توان به سیستم هایی اشاره کرد که به ‹‹دستگاه آشکارساز دود در مراحل ابتدایی›› (VESDA) معروف است. این دستگاه ها دارای لوله ها و ابزارهای تخلیه دود و بخار هستند که هوای محیط را به سمت مکانی مرکزی در ساختمان منتقل می کنند. این سیستم ها آنقدر خوب طراحی شده اند که دود و کلیه محصولات ناشی از احتراق را شناسایی می کنند، حتی در صورتی که به شدت میزان آنها پایین باشد و تنها سیستم های آشکارساز دود متوجه آنها شود. در نتیجه، این سیستم ها مخصوصا برای شناسایی آتش و دودی مناسب هستند که در میان قفسه های مراکز داده ای گسترش می یابد. شناسایی این آتش ها به دلیل تهویه بسیار زیاد در میان این قفسه ها بسیار سخت است. البته فرقی نمی کند چند سیستمی نصب گردد، بلکه مهم این است افرادی حرفه ای و آموزش دیده با این سیستم ها کار کنند و این سیستم ها به صورت مداوم سرویس و نگهداری شوند. با توجه به میزان حرارتی که تجهیزات مراکز داده ای و ارتباطاتی ایجاد می کنند، آتش سوزی هر زمانی ممکن است اتفاق بیفتد. هنگامی که آتش سوزی اتفاق بیفتد، حفظ جان افراد و تجهیزات به میزان تأثیر این سیستم های اطفاء بستگی دارد. تنها زمانی می توان از کارکرد این سیتم ها مطمئن شد که در مواقع اضطراری عملکرد خود را نشان دهند.
گردآوری و تنظیم و ارائه: توسط واحد تحقیقات شرکت مهندسی صنایع و تجهیزات آراد تصویر
